شخصیت زن در جوامع مختلف

زندگی زن در میان ملت های عقب مانده قدیم

زندگى زن در امت ها و قبائل وحشى ، از قبیل ساکنین افریقا و استرالیا و جزائر مسکون در اقیانوسیه و امریکاى قدیم و غیر این ها نسبت به زندگى مردان نظیر زندگى حیوانات اهلى بود، آن نظرى که مردان نسبت به حیوانات اهلى داشتند همان نظر را نسبت به زن داشتند، و به زنان با همان دید مى نگریستند.

زندگی زن در میان ملت های متمدن قبل از اسلام

در بین امت های متمدن قبل از اسلام مانند مردم چین و هند و مصر و ایران قدیم نیز زن هیچ گونه استقلال و آزادی نداشته، بلکه در همه شؤون زندگی اش تحت قیمومیت و سرپرستی و ولایت مرد بوده و حق مداخله در هیچ شأنی از شؤون اجتماعی را نداشته است.

در میان این قبایل از زن به عنوان یک انسان متوسط و ضعیف استفاده می کردند،‌انسانی که هیچگونه حقی نداشت مگر این که به انسان های دیگر در امور زندگی کمک کند.

 شخصیت زن از دیدگاه اسلام

اما دین مبین اسلام در قرآن مجید زیباترین، شیواترین و رساترین تعبیر را در ارتباط و همبستگی وجود زن و مرد دارد:

هن لباس لکم و انتم لباس لهن(آنها همانند لباس برای شما هستند و شما همانند لباس برای آنها هستید.)

همانگونه که لباس برای پوشش و زینت و مایه عفاف است زن و مرد برای همدیگر نیز چنین نقشی دارند و هیچ یک از آن دو بر دیگری برتری ندارد.

در آیه 13 سوره حجرات نیز ملاک برتری را چنین معرفی می نماید:

یَأَیهَا النَّاس إِنَّا خَلَقْنَکم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثى وَ جَعَلْنَکمْ شعُوباً وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُم(اى مردم ما شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را تیره هایى بزرگ و تیره هایى کوچک قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید نه این که به یکدیگر فخر کنید و فخر و کرامت نزد خدا تنها به تقوى است و گرامى ترین شما باتقوى ترین شما است.)

تفسیر برخی مفسرین در مورد این آیه این است که اگر شما بخواهید روی بدن فخر کنید هم مرد از یک مرد و یک زن خلق شده و هم زن از یک مرد و یک زن بوجود آمده است نه خلقت مرد بالاتر از خلقت زن است و نه بر عکس.

حجاب و عفاف

کرامت انسانى زن، در سایه عفاف او تامین می‌شود. حجاب نیز یکى از احکام دینى است که براى حفظ و پاکدامنى زن و نیز حفظ جامعه از آلودگی‌هاى اخلاقی تشریع شده است. نهضت عاشورا براى احیاى ارزش‌هاى دینی بود. در سایه آن حجاب و عفاف زن مسلمان نیز جایگاه خود را یافت و امام حسین علیه‌السلام و زینب کبرى و دودمان رسالت، چه با سخنانشان، چه با نحوه عمل خویش، یادآور این گوهر ناب گشتند. براى زنان، زینب کبرى و خاندان امام حسین علیه‌السلام الگوى حجاب و عفاف است. اینان در عین مشارکت در حماسه عظیم و اداى رسالت حساس و خطیر اجتماعی، متانت و عفاف را هم مراعات کردند و اسوه همگان شدند.

حسین بن على علیهماالسلام به خواهران خویش و به دخترش، فاطمه، توصیه فرمود که اگر من کشته شوم، گریبان چاک نزنید، صورت مخراشید و سخنان ناروا و نکوهیده مگویید. (1) اینگونه حالات، در شان خاندان قهرمان آن حضرت نبود، به خصوص که چشم دشمن ناظر صحنه‌ها و رفتار آنان بود.

در آخرین لحظات، وقتى آن حضرت صداى گریه بلند دخترانش را شنید برادرش عباس و پسرش على اکبر را فرستاد که آنان را به صبورى و مراعات آرامش دعوت کنند. (2)
رفتار توام با عفاف و رعایت حجاب همسران و دختران شهداى کربلا و حضرت زینب، نمونه عملى متانت بانوى اسلام بود. امام سجاد علیه‌السلام نیز تا می‌توانست، مراقب حفظ شوون آن بانوان بود. در کوفه به ابن زیاد گفت: مرد مسلمان و پاکدامنى را همراه این زنان بفرست، اگر اهل تقوایی! (3)

یا زینب

به نقل شیخ مفید: پس از کشته شدن امام حسین علیه‌السلام وقتى گذر عمر سعد نزد زنان و دختران امام شهدا افتاد، زنان بر سر او فریاد زدند و گریستند و از او خواستند که آنچه را از آنان غارت شده به آنان باز گردانند، تا به وسیله آنان خود را بپوشانند. (4)

به نقل سید بن طاووس، شب عاشورا امام حسین علیه‌السلام در گفت ‌و گو با خانواده‌اش آنان را به حجاب و عفاف و خویشتن‌دارى توصیه کرد. (5) روز عاشورا وقتى زینب کبری، بی‌طاقت شد و به صورت خود زد، امام به او فرمود: آرام باش، زبان شماتت این گروه را نسبت به ما دراز مکن. (6)

در حادثه حمله دشمن به خیمه‌ها و غارت آنچه آنجا بود، زنى از بنى بکر بن وائل از بانوان حرم دفاع کرد و خطاب کرد که: اى آل بکر بن وائل! آیا دختران پیامبر را غارت می‌کنند و جامه‌هایشان را می‌برند و شما می‌نگرید؟ (7)
دختران و خواهران امام، مواظب بودند تا حریم عفاف و حجاب اهل‌بیت پیامبر تا آنجا که می‌شود، حفظ و رعایت شوم. ام کلثوم به مامور بردن اسیران گفت:

وقتى ما را وارد شهر دمشق می‌کنید از دری وارد کنید که تماشاچى کمترى داشته باشد. و از آنان درخواست کرد که سرهاى شهدا را از میان کجاوه‌هاى اهل‌بیت فاصله بدهند تا نگاه مردم به آنها باشد و حرم رسول‌ الله را تماشا نکنند و گفت: از بس که مردم ما را در این حال تماشا کردند، خوار شدیم.! (8)

از اعتراض‌هاى شدید حضرت زینب علیهاالسلام به یزید، این بود که: اى یزید! آیا از عدالت است که کنیزان خود را در حرمسرا پوشیده نگاه داشته‌اى و دختران پیامبر را به صورت اسیر شهر به شهر می‌گردانی، حجاب آنها را هتک کرده، چهره‌هایشان را در معرض دید همگان قرار داده‌اى که دور و نزدیک به صورت آنان نگاه می‌کنند؟! (9)

هدف از نقل این نمونه‌ها نشان دادن این نکته است که هم خاندان امام حسین علیه‌السلام، نسبت به حجاب و عفاف خویش مواظبت داشتند، و هم از رفتار دشمن در این که حریم حرمت عترت پیامبر را نگاه داشته و آنان را در معرض تماشاى مردم قرار داده بودند، به شدت انتقاد می‌کردند.

با آن که زیردست دشمن بودند و داغدار و مصیبت‌زده از منزلی به منزلى و از شهرى به شهرى و از دربارى به درباری آنان را می‌بردند، با نهایت دقت، نسبت به حفظ‌ شان و مرتبه یک زن پاکدامن و متعهد مراقبت داشتند و در همان حال نیز سخنرانی‌های افشارگرانه و انجام رسالت و تبیین و دفاع از اهداف شهدا باز نمی‌ماندند. حرکت اجتماعى سیاسی، در عین مراعات حجاب و عفاف. و این درسى براى بانوان در همه دوران‌ها و همه شرایط است.

نوشته جعفر عزیزی

ولادت حضرت زهرا (س)

شعری به مناسبت ولادت حضرت زهرا

شاعر : زهره شریفی اصل ، دبیر علوم اجتماعی مدرسه راهنمایی گل خو